Cmentarz żydowski w Warszawie

W niedzielę przed południem 24 maja wybrałam się na zwiedzanie Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej. Nie było to to samo doznanie, co nocny spacer po tymże cmentarzu zorganizowany kilka dni wcześniej. Jednak na takie doznania będzie jeszcze czas. Najpierw musiałam wszystko zobaczyć za dnia.
Wycieczkę tę muszę uczciwie zaliczyć do tych najbardziej udanych w historii mego wycieczkowania. Po przekroczeniu bramy czeka nas zupełnie inny świat i to nie dlatego, że jestem wychowana w tradycji chrześcijańskiej… Za bramą przy ulicy Okopowej znajdują się macewy z pięknymi symbolami, ohele rabinów i cadyków, groby znanych pisarzy i długo by jeszcze wymieniać. Ciekawostek na temat cmentarza dostarczał wspaniały Pan Jan Jagielski – taki jednoosobowy google pełen wiadomości i ciekawostek na temat cmentarzy żydowskich całej Polski i zapewne Europy też. Można sobie wyszukać na youtube fragmenty jego opowieści o cmentarnych ohelah. Warto!

Trochę zdjęć z niedzielnej wyprawy:
1. Stara brama cmentarza pamiętająca czasy getta warszawskiego odnowiona w 1998 r. dzięki staraniom Fundacji Cmentarza Żydowskiego "Gęsia"

2. Mezuza na starej bramie cmentarza

3. Tradycyjne macewy i pomniki cmentarza żydowskiego (a ta postać... myślicie, że to dybuk?)

4. Na murze wokół jednej z części cmentarza umieszczono fragmenty zniszczonych macew tworząc swoistą mozaikę

5. Pozostałości dawnego domu przedpogrzebowego

6. Ohel Bera Sonnenberga, jednego z najbogatszych Żydów Warszawy - na grobowcu umieszczono płaskorzeźby, jedne z najpiękniejszych w Europie Środkowej:

Interpretacja płaskorzeźby (tej na ścianie po prawej) nie jest łatwa, ponieważ są jak zwykle "dwie szkoły".

Więcej o tej płaskorzeźbie dowiecie się tutaj. To właśnie pan Jan opowiada!

7. Część zasymilowana cmentarza - groby zbliżone do tych z cmentarzy chrześcijańskich. Jednak nadal mało jest na nich zdjęć i rzeźb przedstawiających ludzkie postaci. Tutaj podobała mi się ławka obok pomnika, dlatego pomnik jest mniej widoczny, niestety.

8. Zbiorowa mogiła - granice wyznaczają białe kamienie z czarnymi paskami. Mogiła nie powstała dlatego, że ktoś przeprowadził masowy mord na Żydach w niej spoczywających (przynajmniej nie tym razem). Leżą w niej ciała tych, których rodziny nie pochowały w osobnych grobach z różnych przyczyn - ekonomicznych np. gdy ktoś umierał zabierano też jego kartkę na żywność ,niszczono jego rzeczy, dezynfekowano mieszkanie/pokój. Jeśli nikt o śmierci nie wiedział, bo nie było pogrzebu, kartka zostawała dla reszty rodziny.

Tuż obok tej zbiorowej mogiły znajdują się symboliczne groby ofiar holokaustu.

9. W innej części cmentarza znajdują się groby w innych stylach np. z sarkofagami w stylu manuelińskim (jakoś ten styl lizbońskiego Klasztoru Hieronimitów w Belem przychodzi mi do głowy, gdy patrzę na te groby). Ten w centrum zdjęcia (na lewo od pnia drzewa) to grób rodziny Lesserów.

10. I jeszcze taka macewa, która z uwagi na roślinny ornament najbardziej mi się podobała - krzew róży:

11. A teraz coś dla wielbicieli sztuki socrealizmu:

... oraz grób Feliksa Perla, twórcy programu socjalizmu polskiego, działacza socjalistycznego.

12. I dla wielbicieli teatru - grób Estery Racheli Kamińskiej założycielki Teatru Żydowskiego w Warszawie. Grają tam mojego ulubionego "Skrzypka na dachu" (a przynajmniej grali kiedyś).

13. I na koniec takie bajkowo-tajemnicze zdjęcie bramy przy jednym z grobowców - grób rodziny Jakóba (org. pisownia) Lowenberga.

... i oplecionych bluszczem akacji:

Warto było poświęcić niedzielne przedpołudnie i zwiedzić ten cmentarz. Zapewne podzieli on los położonych nieopodal Powązek - będzie coraz bardziej niszczał i potrzeba będzie (już jest) wiele pieniędzy i czasu i pracy na utrzymanie go w dobrym stanie. Zawsze to szkoda, gdy zabytkowe miejsca niszczeją, albo gdy ktoś je niszczy (wtedy nawet bardziej).